Sunday 14 July 2013

PN Apoiu Programa Loja ba Povu

           Parlamentu Nasionál liuhosi komisaun D asuntu Ekonomia no Dezenvolvimentu, iha Kinta (11/07),  konkorda tebes programa “Loja ba Povu” husi Ministériu Komérsiu, Industria no Ambiente, aprezentadu liuhosi Vise-Ministru Abel Ximenes, Sekretáriu Estadu Industria no Kooperativa Nino Pereira, Sekretáriu Estadu Komérsiu Recardo Cardoso Nheu no komitiva sira ne’ebé marka prezensa iha audénsia ne’e. Iha audénsia ho Parlamentu Nasionál Komisaun D, Vise-Ministru Komérsiu, Industria, no Ambiente Abel Ximenes aprezenta konseitu Programa Loja ba Povu hanesan alternativa ida hodi sai nuudar ajénsia ba produtu povu nian no sai nuudar programa saseluk husi programa IV Governu Konstitusionál “Povu Kuda Governu Sosa”.
 
            “Programa Loja do Povohanesan programa ida hodi troka programa Povu Kuda Governu Sosa ne’ebé hala’o tiha ona husi IV Governu liuhosi Ministériu Turizmu, Komersiu, no Industria”. Abel hateten. Tuir Vise-Ministru, Programa ida ne’e sei ajuda povu ativa kontribui ba kresimentu ekonomia, tanba setór kooperativa nuudar maneira di’ak ida ne’ebé bele sinerjikamente envolve membru tomak atinji sira-nia prosperiedade. “Ami fiar katak liuhosi programa Loja do Povo, kooperativa ne’ebé saudavél no moris ona tuir regra, bele haboot liutan kooperativa nia papél, funsaun no knaar, hodi bele hakat nafatin ba oin, no kontribui ba dezenvolvimentu ekonomiku povu kiik iha área ne’ebé sira moris”. Vise-Ministru hateten. 
 
Iha loron 17 Maiu 2013, MCIA hili kooperativa Fini Naroman Kaibada – Baukau sai modelu ba programa Loja ba Povu. Tanba ne’e Vise-Primeiru Ministru Fernando Lasama de Araujo halo lanxamentu ba programa Loja ba Povu iha nafatin refere. Alein ne’e, Vise-Ministru mós informa, MCIA iha tinan 2013 hetan mós instrusaun husi Primeiru-MinistruXanana Gusmão atu implementa programa espesiál ba eis-membru CPD-RDTL nuudar grupu alvu ba dezenvolvimentu kooperativa nian iha Timor-Leste. Programa espesiál ne’e rezulta ona membru Governu sira hala’o reuniaun ho lidér grupu alvu iha nivel nasionál, vizita no hasoru direita ho membru grupu alvu sira iha Welaluhu – Same – Manufahi, no hasoru malu ona ho membru grupu alvu individualmente iha Distritu Baukau, Bobonaru, Kovalima, Ainaru no seluk tan. 
 
            Prezidente Komisaun D Parlamentu Nasionál Jacinta Pereira sujere ba Governu atu divulga informasaun kona-ba Loja ba Povu, hodi povu bele komprende saida maka ninia konseitu no oinsá programa ne’e bele ajuda hadia povu nia moris. Liutan deputada ne’e hatete, Loja ba Povu ne’ebé liuhosi kooperativa sai mós setór importante atu kontribui ba kresimentu ekonomiku mais moderadu. Tanba povu liuhosi kooperativa bele kaer metin valór sira – hanesan fiar an, serbisu hamutuk, bele hamosu impaktu sinérjiku ne’ebé sai forsa boot hodi kompete ho ajente ekonomiku sira seluk. Tanba ne’e, iha audénsia ne’e, deputadu sira afirma ba vise-ministru, sekretariu estadu sira atu haree ba asuntu rekursu umanu ne’ebé ho nia importánsia boot ba setór hotu. Governu presiza tau orsamentu ba dezenvolvimentu kapitál umanu liu-liu formasaun no kapasitasaun ba membru no jerente kooperativa sira, atu nune’e, sira bele hatene jestaun no partisipa di’ak iha sira-nia asosiaun.
 
            Deputadu Agostinho Lay husu atu fortifika politika kooperativa tuir nesesidade komunidade sira, tanba programa ne’e sai solusaun ida atu redus ona empregu no mós importasaun husi nasaun liur. Programa Loja ba Povu ne’ebé liuhosi kooperativa sei sai fatin transaksaun produtu lokál ne’ebé povu kuda, tanba produtu sira ne’ebé iha tuir nesesidade merkadória sei sosa husi Loja ba Povu (Kooperativa). Entretantu Deputadu Joaquim dos Santos hakarak oinsá kooperativa bele sai nuudar alternativa atu redus dependénsia importasaun. Tanba ne’e, Governu presiza iha polítika ne’ebé  lori kooperativa ba kria ninia sustentabilidade no oinsá bele redus mós depedénsia ba reseita petrolifeira, tanba rekursu petrolifeiru iha futuru sei mohu.
 
            Iha biban ne’e, Sekretáriu Estadu Nino Pereira informa mós katak, durante asumi knaar nuudar Sekretáriu Estadu nia vizita fatin kooperativa sira ne’ebé eziste no observa katak kooperativa sira ne’e hasoru duni obstakúlu sira oioin. Obstakúlu sira ne’ebé empede maka’as ba dezenvolvimentu kooperativa iha Timor-Leste maka hanesan; 
  1. 1rekursu umanu – jerente no membru kooperativa laiha koñesimentu di’ak kona-ba kooperativa,
  2.  2mentalidade – wainhira membru sira empresta osan  lakohi atu fó fila fali osan, no baruk atu hala’o sira-nia dever, 
  3. 3finanseiru, kooperativa iha osan natoon de’it no membru sira kuandu hetan kréditu lakohi kumpri sira-nia obrigasaun,
  4.  4SEDE, kooperativa barak laiha nia edifiu rasik, tanba ne’e kooperativa balun hala’o de’it koordenadór nia uma no halo sira diskonfia malu, 
  5. 5fasilidade, kooperativa barak maka laiha fasilidade hanesan komputadór ne’ebé nesesáriu atu halo relatóriu tanba jerente sira kuaze barak liu maka hakerek de’it.

 
Sekretáriu Estadu Komersiu Recardo Cardoso Nheu iha Audénsia ne’e informa mós katak Timor-Leste to’o agora sei iha importasaun be’e ho númeru boot tebes. Kada fulan Timor-Leste tenke hatama 650 kontinér maske nune’e Timor-Leste nia produtu sira mós presiza iha rai liur hanesan Xina ne’ebé husu barak produtu kinur no forekeli. Maibé problema ne’e Timor-Leste enfrenta maka sustentabilidade produtu nian maka lada’uk mantein, Timor-Leste iha kinur no forekeli barak maibé exportasaun ne’e presiza kada fulan ho kapasidade boot tebes. Ita atu lori produtu sai presiza mós iha teste laboratóriu la’ós hanesan laboratóriu iha hospitál maibé laboratóiu espesiál produtu sira de’it ne’ebé atu exporta. 

No comments:

Post a Comment